میوه هایی که اینستاگرام مُد کرد!
اولین بار تصاویر رنگ و لعاب دارشان را در تبلیغات لوازم آشپرخانه آن ور آبی دیدیم. بشقابی از میوه‌های مرتب ورقه شده با طیف رنگ‌های بنفش و زرد و نارنجی و ارغوانی زنده کم کم گوشه‌ای از عکس‌های صنعت آشپزی نشستند و خاص بودن شان چشم‌های بیننده را گرفت. تا آن زمان فقط اطلاعات کپسولی از این دست محصولات کمیاب داشتیم. اول این که خاستگاه بیشتر آن‌ها شرق آسیا و جنوب آفریقاست و دوم این که پای این میوه‌های گران قیمت دستچین شده هنوز به کشورمان باز نشده است. اما خب زمین، این کره خاکی حالا اسم با مسمای دهکده جهانی را به خود گرفته است و صنعت تبلیغات به هر روند کندی به خاطر یک مشت دلار سرعت نور می‌بخشد. به طوری که اگر بگوییم این تبلیغات شبکه‌های مجازی بودن که ظرف مدت زمان کوتاهی پای این میوه‌های ناشناخته مناطق حاره‌ای را به برخی از فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، مهمانی‌ها، خانه‌ها و عکس‌های هم وطن‌های ما باز کرده‌اند گزاف نگفته‌ایم.
بی مزه‌هایی که خریدار دارند
شما که غریبه نیستید، یک قانون در جامعه شناسی خودمانی ایرانی‌ها هست که می‌گوید ذائقه ایرانی تاب و تحمل خوراکی‌های بد مزه را ندارد. فرقی نمی‌کند یک ماده غذایی تا چه اندازه ترکیبات سمی و سرطان زا در خود جمع کرده باشد، اگر خوشمزه باشد خیلی زود بازار مصرف را قرق می‌کند. ظرف چند روز بالایش پول می‌دهند و خاطرخواه پیدا می‌کند. «مسعود هادی زاده» از راننده‌های بار میوه است. این روز‌ها راهش بیشتر از گذشته در میدان مرکزی میوه و تره‌بار به سوله‌های معروف به آجر قرمز می‌افتد. همان غرفه‌هایی که حالا میزبان میوه‌های کمتر شناخته شده بازار هستند. از پیمان می‌پرسم که خودش تا به حال این میوه‌ها را چشیده است یا نه. جوابش این است که از سر کنجکاوی چند باری از این میوه‌ها خورده است: «بعضی‌های شان طعم بدی ندارند، اما واقعا نمی‌دانم چطور می‌شود که کسی دلش می‌آید به مزه میوه‌ای مثل دوریان پول بدهد. آن هم نه کیلویی بلکه دانه‌ای ۶۰۰ هزار تومان. فکر می‌کنم پول دادن به این میوه‌ها به خاطر کمیاب بودن شان است.»
مسعود همین اول کاری تیر خلاص را می‌زند و تمام. چند پر نارنگی نیم خورده توی دستش را بالا می‌گیرد و می‌خندد و می‌گوید من یکی یک پر این نارنگی را به صد تای این میوه‌ها نمی‌دهم.» مسعود مستقیما با وارد کننده این میوه‌ها در ارتباط است، اما به طور دقیق نمی‌داند آن‌ها چه میزان سود از فروش این میوه‌ها به جیب می‌زنند: «این میوه‌ها به طور رسمی و مجوز دار وارد کشور نمی‌شوند. اما این طور هم نیست که کسی به طور جدی پیگیر ممانعت از واردات آن‌ها باشد. ما این میوه‌ها را از منطقه سرباز در سیستان و بلوچستان تحویل می‌گیریم. سود این کار هم به جیب وارد کننده‌ها می‌رود. برای این میوه‌ها قیمتی تعین نشده است. نظارتی هم روی قیمت آن‌ها انجام نمی‌شود. پس در واقع این خود وارد کننده‌است که به فروشنده‌های خرد قیمت می‌دهد.» با بسته بندی‌های لوکس این قبیل محصولات بهای بیشتری پیدا می‌کنند. مسعود از مشتری‌های دست به نقد این میوه‌های چیدمان شده خاص خبر دارد: «این میوه‌ها مشتری‌های تکراری دارند. تنها صاحبان بعضی از رستوران‌ها و فروشگاه‌های شمال تهران خریدار آن‌ها هستند؛ بنابراین هم وارد کننده و هم فروشنده می‌دانند چطور این میوه‌های گران قیمت را وارد و خریداری کنند که فقط سود کار برای‌شان بماند نه میوه فاسد شده بی مشتری.»
حداقل سفارش ۳۰۰ هزار تومان
در آخرین پست صفحه‌ای که در اینستاگرام دارد عکس جعبه‌ای با انواع میوه‌های کمیاب پست کرده است. کپشن عکس می‌گوید قیمت این باکس‌ها از ۷۰۰ هزار تومان شروع می‌شود، اما قیمت این جعبه میوه برای شما با احترام یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان آب می‌خورد. احسان ۳۸ ساله است و با همکاری دو نفر دیگر از دوستانش این صفحه را می‌گرداند. خودش می‌گوید مستقیما با وارد کننده‌ها در تماس نیست، اما سفارش‌ها دقیق و حساب شده با یک یا دو واسطه از مرز پاکستان به او می‌رسد: «مشتری‌های ما فقط مغازه دار‌ها و رستوران دار‌ها و کافه‌ها نیستند. خیلی از مردم به میوه‌های استوایی علاقه پیدا کرده اند و دوست دارند از خواص این میوه‌ها استفاده کنند. چه اشکالی دارد؟» از احسان می‌پرسم این خیلی از مردم که می‌گوید بیشتر از کدام محله‌های تهران سفارش این میوه‌های لاکچری را می‌دهند. نیازی به فکر کردن ندارد. می‌گوید بیشترین سفارش‌ها از شهرک غرب و سعادت آباد بوده است: «شرط گرفتن این سفارش‌ها این است که رقم آن حداقل به ۳۰۰ هزار تومان برسد.
زیر این قیمت برای ما صرف ندارد.» بیشترین میوه‌ای که سفارش داده می‌شود دراگون فروت است و کوکونات نارگیل و جک فروت کمترین میزان سفارش را دارند. احسان می‌گوید بیشتر این میوه‌ها دانه‌ای فروخته می‌شود و آخرین دراگون هایش را با مبلغ دانه‌ای ۱۷۰ هزار تومان فروخته است. البته دراگون زرد هیبریدی که کمیاب‌تر است تا قیمت هر دانه ۲۲۰ هزار تومان هم مشتری دارد. فروشنده این میوه‌های کمیاب از هدیه شدن این میوه‌ها خبر دارد: «خیلی‌ها این باکس‌ها را به عزیزان شان هدیه می‌دهند و به نوعی با فرستادن این جعبه‌ها برای دوستان شان آن‌ها را غافلگیر می‌کنند. این میوه‌ها جای خودشان را در مهمانی‌ها هم باز کرده اند. خوب است که مردم بتوانند طعم این میوه‌های کمیاب را بچشند.
برای همین است که از کارم لذت می‌برم. خیلی دوست دارم این میوه‌ها با قیمت کمتری عرضه شوند تا همه بتوانند آن‌ها را تهیه کنند، اما فعلا فقط قشر ویژه‌ای از این محصولات استفاده می‌کنند.» از احسان می‌پرسم این را می‌داند که بیشتر مصرف این میوه‌ها برای به اشتراک گذاشتن عکس آن هاست: «می خندد می‌گوید خب این ذات فضای مجازی است. همه می‌خواهند به نوعی جلب توجه کنند و در این فضا خاص‌تر دیده شوند. استفاده از این میوه‌های کمیاب در عکس‌های شان این احساس را به آن‌ها می‌دهد. اما فارغ از این حرف و حدیث‌ها این میوه‌ها هم مانند میوه‌های بومی خودمان خواص زیادی دارند و امیدوارم روزی همه مردم بتوانند خریدار آن‌ها شوند.» انبه مصری با قیمت هر دانه ۸۰ هزار تومان، بلوبری ۱۲۰ گرمی با قیمت ۱۵۰ هزار تومان، پشن فروت هردانه ۱۲۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. فیجوا، گوجی بری، لونگان، پوملو و پاپایا از دیگر میوه‌هایی هستند که احسان آن‌ها را به دست مشتری هایش می‌رساند و می‌گوید بسته به قیمتی که وارد کننده در هر فصل تعیین می‌کند قیمت متغیری دارند.
لطفا لایک نکنید!
همین آمار‌های سرانگشتی هم این آدرس را ما می‌دهند که حتا در روز‌های نفسگیر رکورد شکنی قیمت دلار واردات و فروش این نوع میوه‌ها در تهران متوقف نشده است. به نظر می‌رسد مشتری‌های این میوه‌ها خیلی در بند نواسانات قیمت ارز نیستند و تنها چیزی که برای شان مهم است همان بشقاب‌های رنگارنگ از میوه‌هایی است که هنوز هم به آن‌ها حس خاص بودن می‌دهد. حسی که با عقده‌های توجه و خود کم بینی همراه است.
دکتر سیما فردوسی متخصص روانشناسی بالینی با اشاره به مضرات مصرف گرایی از شیوع این نوع خود اظهاری‌ها در جامعه و شبکه‌های مجازی انتقاد می‌کند: «متاسفانه برخی از افراد را می‌بینیم که برای جلب توجه دیگران هویت خود را با یک کالا تعریف می‌کنند. به واسطه داشتن این نوع کالا‌ها می‌خواهند به دیگران نشان بدهند که خوشبخت هستند، اما این نوع رفتار‌ها ریشه در عقده‌های خود کم بینی دارد.
کسی که شخصیت سالمی دارد به این نوع رفتار‌ها اهمیتی نمی‌دهد و پیوسته به دنبال خود سازی است و با مهارت‌ها و دانش خود تعریف می‌شود.» دکتر فردوسی به مسری شدن این نوع گرایش‌ها در شبکه‌های اجتماعی نیز اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «این که کسی کالا یا محصول کمیابی را در اختیار داشته باشد ایرادی ندارد، اما اگر بخواهد به واسطه آن به دیگران فخر فروشی کند و با نشان دادن در اختیار داشتن آن کالا خود را متمایز از دیگران نشان دهد نشانگر این است که آن فرد در شخصیت خود با مشکلاتی رو به رو است. متاسفانه این نوع رفتار‌ها در برخی شبکه‌های اجتماعی باب شده است و افراد تصور می‌کنند با به اشتراک گذاشتن این عکس‌هایی که دارایی‌های آن‌ها را به نمایش می‌گذارد در نظر دیگران خاص و خوشبخت به نظر می‌رسند. جامعه باید به این نوع فخر فروشی‌های و رفتار‌های متظاهرانه واکنش خردمندانه‌ای نشان دهد تا شاهد کمتر شدن این معضل اجتماعی در شبکه‌های مجازی شویم.»
بیشتر بخوانید: بلاگر‌ها و سوئیت‌هوم‌ها چه تاثیری روی ما دارند؟
مدیر بازار میوه و تره بار صادقیه: اینستاگرام میوه‌های لاچری را به ایران آورد
میوه‌های نایاب مناطق حاره‌ای در بازار روز صادقیه هم هواخواه خود را پیدا کرده اند. البته مدیر این مرکز می‌گوید خرید و فروش این میوه‌ها مورد تایید متولیان میادین میوه و تره و بار و سازمان جهاد کشاورزی نیست: «بیشتربار این میوه‌ها از مرز پاکستان به صورت زمینی و قاچاق وارد برخی از شهر‌های سیستان و بلوچستان می‌شود. خاستگاه اصلی آن‌ها کشور‌هایی مانند چین، اندونزی، بنگلادش، تایوان، تایلند، مالزی و سنگاپور هستند. این میوه‌ها فصل مشخصی ندارند. چرا که در حال حاضر به شکل گلخانه‌ای کشت می‌شوند و اصطلاحا میوه چهارفصل به حساب می‌آیند. پس وارد کننده هر زمانی که اراده کند می‌تواند این میوه‌ها را سفارش داده و به کشور وارد کند.» «دکتر حجت حقیقی» در پاسخ به این سوال که بازرسان سازمان تعزیرات در میادین میوه و تره بار چه واکنشی نسبت به خرید و فروش این نوع میوه‌های قاچاق دارند به نواقص قانون در این زمینه اشاره می‌کند: «ببینید به طور کلی ما تعداد انگشت شماری کالا داریم که در قانون برای آن‌ها تعیین تکلیف جدی شده است. یعنی اگر کسی به طور قاچاق اسلحه وارد کشور کنید حکم آن شخص از پیش معلوم شده است. اما توجه داشته باشید که واردات این میوه‌های لوکس که ارز زیادی بابت آن‌ها از کشور خارج می‌شود جزو این کالا‌ها نیستند. ما قانون به روز شده‌ای نداریم که با این نوع از قاچاق‌ها نوپدید مقابله‌ای داشته باشد. بازرس تعزیرات در نهایت می‌تواند وارد کننده را با مبلغی که آن هم زیاد نیست جریمه کند. این مبلغ در مقابل سودی که آن وارد کننده از این راه کسب می‌کند اصلا به حساب نمی‌آید.»
فروشگاه‌های شمال شهر مقصد میوه‌های لاکچری
مدیر بازار روز صادقیه از عدم تلفات این نوع میوه‌ها اطلاع دارد: «جا دارد به نکته مهمی اشاره شود. پیش از این تعداد انگشت شماری از فروشند‌ها به سراغ این نوع میوه‌ها می‌آمدند. اما اکنون به وضوح شاهد افزایش تعداد این خریداران هستیم. چه اتفاقی افتاده است؟ مزه این میوه‌ها با ذائقه تهرانی‌ها جور درآمده است. تا جایی که ما می‌دانیم پاسخ این سوال خیر است. اتفاق دیگری در شرف رخ دادن است.
این میوه‌ها در یخچال‌های لوکس‌ترین استخر‌های شمال شهر، رستوران‌های لاکچری، مهمانی‌های با هدف بازی گروهی و شرط بندی و البته عکس‌های اینستاگرامی دیده می‌شوند و تبدیل به یک خوراکی لوکس برای خودنمایی شده اند. این نوع میوه‌ها مانند میوه‌های معمولی که به طور فله‌ای در بازار روز‌ها به فروش می‌رسند تلفاتی ندارند. فروشنده دقیق می‌داند که چه تعداد خریدار دارد و به طور دائم با وارد کنندگان در تماس است و همان میزانی که سفارش گرفته خرید می‌کند. اما نکته جالب توجه این است که تلفات این میوه‌ها در همان استخر‌ها و مهمانی‌ها و خانه‌های مجلل اتفاق می‌افتد.
خیلی از همین خریداران با طعم ناشناخته این میوه‌ها کنار نمی‌آیند و بعد از این که عکس‌های شان را با بشقاب این میوه‌ها گرفتند آن‌ها را دور می‌ریزند. بار‌ها دیده شده که افرادی نیمی از این میوه‌ها را می‌خورند و نیم دیگر را دور ریز می‌کنند. یادمان باشد که تجمل گرایی بین افراد یک خانواده اتفاق نمی‌افتد. پس باید ابزاری این میان باشد که داشتن یک کالای ویژه را به رخ دیگران بکشاند و اکنون این فضا با استفاده از شبکه‌های مجازی به سادگی در دسترس است. اینستاگرام نقش محوری و عمده‌ای در معرفی و استفاده از میوه‌های لاکچری در کشورمان داشته است و این روند با این نوع تبلیغات در بین گروهی خاص در حال افزایش است.»
این طور که پیداست هر چه سرو شکل این میوه‌ها خاص‌تر و با رنگ‌های کمیاب‌تری باشد بلاگر‌ها و گردانندگان مهمانی‌ها بیش از باقی میوه‌های استوایی طرفدارشان می‌شوند. دکتر حقیقی می‌گوید از بین خیل بسیار این میوه‌ها ۸ میوه بیشتر مورد پسند این افراد قرار گرفته است. استارفروت، پشن فروت، گرانا دیلا، دراگون، سیلالیس، رامبوتان، گوجی بری، گوآوا از پرفروش‌ترین میوه‌های استوایی هستند.
وقتی فقدان نظارت دردسر ساز می‌شود
نظام گمرک در کشور‌های دیگر بسیار قوی‌تر عمل می‌کند و هر کالایی به راحتی نمی‌تواند وارد این کشور‌ها شود.» دکتر حقیقی این را می‌گوید و به تبعات ورود کارشناسی نشده این کالا‌ها اشاره می‌کند: «بسیاری از آفات کشاورزی از طریق همین میوه‌ها به کشور وارد می‌شود. این آفت‌ها با انسان همراه نمی‌شوند تا از کشوری به کشور دیگر بروند، بلکه با مواد غذایی خامی که از دیگر کشور‌ها وارد می‌شوند خود را به نواحی مختلف می‌رسانند. «مگس مدیترانه‌ای» از آفاتی است که اکنون سراسر باغ‌های مرکبات شمال کشور را درگیر خود کرده است. این حشره نمی‌تواند هزاران کیلومتر پرواز کند. بومی کشور ما هم نیست و از طریق همین مواد غذایی خام به کشور وارد می‌شود و خسارت‌های زیادی به بار می‌آورد. برخی از میوه‌های استوایی وارداتی این قابلیت را دارند که تخم و انگل این آفات را با خود وارد کشور کنند. به همین دلیل ضروری است که در مورد واردات مواد غذایی خام از جمله این نوع از میوه‌ها نظارت دقیقی اعمال شود.»بومی‌سازی میوه‌های استوایی
ایران را به عنوان کشوری چهارفصل با آب و هوای بسیار متنوع می‌شناسند. وجود اقلیم‌های گوناگون در میهن مان این قابلیت را برای کشاورزان ایجاد می‌کند که با توجه به شرایط آب و هوایی الگوی کشت متنوعی را تجربه کنند. دکتر حقیقی می‌گوید کشت برخی از میوه‌های استوایی که مورد توجه مردم قرار گرفته در منطقه سرباز سیستان و بلوچستان آغاز شده است و مسئولان برای جلوگیری از خروج ارز و همچنین شکسته شدن قیمت بالای این نوع محصولات باید از این دسته از کشاورزان حمایت کنند: «آووکادو و بلوبری از میوه‌های استوایی هستند که با دائقه ایرانی همخوانی بیشتری داشته اند.
به همین دلیل برخی از کشاورزان در مناطقی که آب و هوایی مشابه با پاکستان و مناطق گرم و مرطوب حاره‌ای دارد شروع به کشت این میوه‌ها در فضای گلخانه‌ای کرده‌اند. با بومی سازی این میوه‌ها با یک تیر چند نشان می‌زنیم. نخست این که در این شرایط اقتصادی ارز از کشور خارج نمی‌شود. با صادر کردن این محصول به کشور‌های همسایه می‌توانیم برای کشور ارز آوری کنیم. قیمت این میوه‌ها با تولید داخلی شکسته می‌شود و دیگر اقشار در صورت تمایل می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند و از همه مهم‌تر این که برای هم میهنان خودمان فضای کار و اشتغال و درآمد ایجاد می‌کنیم. امیدواریم که مجموع این داده‌ها به عنوان مقدمه‌ای برای تحقیقات بیشتر در این زمینه در نظر گرفته شود و مسئولان نیز با ایجاد کارگروه‌های ویژه در این زمینه به سادگی از کنار این قابلیت‌ها گذر نکنند.»
