زنانی به لطافت گُل و استواری کوه

به گزارش شهر پنج زنان به عنوان بخش مهمی از جوامع انسانی دارای جایگاه و اهمیتی ویژه هستند و نقـش فعـال و مشارکت تعیین کننده آنان در بسیاری از پدیده هـای اجتمـاعی بـه ویـژه رونـد توسـعه اقتـصادی، اجتماعی و فرهنگی برکسی پوشیده نیست.

در بسیاری از جوامع زنان سهم بسزایی در رشد و توسعه اقتصادی داشته و دارند بـه گونـه ای که در دیدگاه مدرن و در اقتصادهای نوین این جنسیت نیست که تعیین کننده شایسته سالاری مـرد و زن است، بلکه مشارکت هر فرد بدون عامل جنسیت ملاک قرار می گیرد.

با توجه به اینکه زنان نیمی از جمعیت جامعه را تشکیل می دهند، مشارکت عمومی آنـان در جامعـه و برخورداری از فرصت ها و امکانات برابر با مردان، بسیار با اهمیت و دارای ابعاد مختلف اقتـصادی، سیاسی و اجتماعی است.

در این بین زنان سرپرست خانوار بیش از زنان دیگر بار زندگی و مشکلات را بدوش کشیده و عهده دار تامین معاش مادی و معنوی خود و اعضای خانوارشان هستند.

مطالعات نشان می‌ دهد زنان سرپرست خانوار به طور عمده شامل زنان بیوه و مطلقه، همسران مردان معتاد، همسران مردان زندانی، همسران مردان مهاجر و همسران مردان از کار افتاده و معلول هستند و به همین دلیل توجه مضاعف به این قشر از جامعه ضروری است.

گزارش آمارهای رسمی در ارتباط با زنان سرپرست خانوار نشان می‌ دهد که در دهه های اخیر تعداد خانوار دارای سرپرست زن افزایش حدود ۲۶.۸ درصدی داشته است و سیستان و بلوچستان با ۲۰.۱ درصد بیشترین زنان گروه یاد شده را به خود اختصاص داده‌ و ۹۳ هزار زن سرپرست خانوار دارد.

به طور کلی نیز جمعیت فعال زن سرپرست خانوار رشد ۲۳.۶ درصدی داشته و جمعیت شاغل زنان خانوار نیز در بازه مذکور با رشد ۲۳.۱ درصدی همراه بوده است.

دلایل بسیار متعددی در جامعه وجود دارد که منجر به افزایش جامعه آماری زنان سرپرست خانوار شده که شامل:

زنانی به نرمی گل و سختی سنگ

فقر فزاینده اقتصادی و فرهنگی

محوری ترین دلیلی که به گسترش شمار زنان سرپرست خانوار منجر شده، توسعه نیافتگی فراگیر منطقه است و در حقیقت این فقر توانمندی زنان سرپرست خانوار را در مواجهه با مسائل معیشتی با مشکل روبرو ساخته است.

بسیاری از زنان سیستان و بلوچستان به ویژه ساکن در روستاها و سکونتگاه‌های غیررسمی به دلیل فقدان تحصیلات دانشگاهی و مهارت های زندگی و همچنین نداشتن شغل مناسب از امنیت مالی بی بهره بوده و در تامین اصلی ترین مایحتاج زندگی خود به شوهرانشان وابستگی شدید دارند و مسائلی مانند اعتیاد و غیره به چالش های پیرامون آنان دامن زده است.

پاندمی کرونا نیز محدودیت های فراروی جامعه یاد شده را بیشتر کرده و با تغییر مناسبات اجتماعی و اقتصادی متاثر از این بحران این جامعه برای امرار معاش با مشکلات عدیده ای روبرو شده است.

این گروه از زنان اغلب با عوامل آسیب‌ زایی مانند تبعیض های فرهنگی، ضعف دسترسی به فرصت‌های شغلی، بی‌ سوادی یا کم‌سوادی، نداشتن درآمد مستمر و مشکلات روحی و روانی مواجه هستند که در صورت فقدان حمایت‌ های همه‌ جانبه، هزینه‌ های آسیب‌ زایی را به جامعه تحمیل خواهند کرد.

همچنین محدودیت منابع مالی از مهمترین مشکلات این دسته از زنان به شمار می‌ رود و در تمام برنامه‌ ریزی‌ ها برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار باید هم سطح اقتصادی خانوارهای دارای سرپرست مرد توجه شود.

زنان خودسرپرست نیز زیرمجموعه‌ای از زنان سرپرست خانوار هستند که تحت عنوان خانوارهای تک‌ نفره با سرپرست زن در سرشماری‌ ها لحاظ می‌ شوند که این گروه زنانی که همسرانشان فوت شده یا جدا شده اند، همسران مردان اتباع بیگانه، متواری، زندانی، مفقودالاثر و نیز دخترانی که ازدواج نکرده‌اند را در بر می‌گیرد که برخی شاغل بوده یا در اثر فوت والدین از مستمری آنها استفاده می‌ کنند.

چند همسری

پدیده چند همسری علاوه بر تبعات جدی که می تواند بر روی نهاد خانواده بگذارد از جمله عواملی است که منجر به گسترش شمار زنان سرپرست خانوار می شود زیرا همسران اول ابتدا با طلاق عاطفی مواجه شده و در نهایت توسط همسرشان رها می شوند و به جامعه گاهی خاموش زنان سرپرست خانوار افزوده می شوند.

زنانی به نرمی گل و سختی سنگ

ازدواج های ثبت نشده

یکی از معضلاتی که روند خدمات رسانی به اعضای جامعه را با چالش های جدی مواجه می سازد، ثبت نشدن رسمی ازدواج هایی است که معمولا به صورت سنتی و شرعی انجام می شود زیرا اینگونه ازدواج ها بار مضاعفی را بر دوش زنان خواهد گذاشت و اکثریت کسانی که به صورت سنتی ازدواج می کنند از دهک های پایین درآمدی جامعه بوده و علاوه بر اینکه بدسرپرست تلقی می شوند، در صورت طلاق یا فوت همسر باز هم از منظر قانونی هیچگونه حقوقی نخواهند داشت.

ازدواج با اتباع خارجی

یکی از پدیده هایی که استان های مرزی با آن روبرو هستند، ازدواج زنان با مردان غیر ایرانی است که مهمترین دلایل آن علاوه بر اشتراکات فرهنگی و قومی، فقر اقتصادی است و این ازدواج ها نیز به صورت سنتی انجام و زنان از هیچگونه حقوقی برخوردار نیستند و با فوت همسر و یا ترک وی سرپرستی زندگی و کودکانی که شناسنامه ندارند بر عهده زن باقی می ماند.

کودک همسری و کودک مادری

سیستان و بلوچستان جزو چهار استان نخست کشور در تعداد ازدواج دختران در سنین پایین است و این پدیده که فقر اقتصادی و فرهنگی شامل آن می شود علاوه بر اینکه کودک مادری را رقم می‌ زند، منجر به نابسامانی های فراوانی در نهاد خانواده شده و در صورت ترک همسر، سن زنان سرپرست خانوار را به زیر ۲۰ سال می رساند که خود مقدمه ای برای افزایش مشکلات این گروه از زنان است.

زنانی به نرمی گل و سختی سنگ

تحول در نگرش به جامعه زنان سرپرست خانوار در سیستان و بلوچستان

مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: این دفتر با توجه به اینکه شاخص های توسعه حوزه زنان و خانواده وضعیت مطلوبی را نداشته و به طور کلی مشکلات و مسائل مربوط به این قشر را بیشتر از دیگر مناطق کرده، در تلاش است از ۲ منظر برای توانمند سازی همه جانبه و ارتقای وضعیت آنان در شاخص های توسعه بکوشد که در این راستا علاوه بر تصویب سند ارتقای شاخص های وضعیت زنان به عنوان یک برنامه جامع و راهبردی در برنامه های کلان دستگاه های اجرایی، برنامه های عملیاتی را به صورت جدی و هدفمند دنبال می کند.

زهرا ابراهیمی گفت: این هدف از ۲ منظر در حال پیگیری است که یکی از آنها تلاش برای تحول در نگرش به جامعه زنان سرپرست خانوار استان است که متاسفانه عمدتا به آنان نگاهی ترحم وار می شود و به صورت مشکل دیده می شوند.

وی افزود: در واقع زنان سرپرست خانوار به خودی خود معضل تلقی نمی شوند بلکه قسمت کلانی از جامعه یاد شده از توانمندی مطلوب برای زندگی استاندارد برخوردار نیست و از همین رو برنامه های دفتر با تاکید بر حفظ عزت و کرامت، تقویت مهارت ها و توانمندسازی آنان تدوین و در حال اجرا است.

مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری سیستان و بلوچستان بیان کرد: توسعه کسب و کارهای خرد برای زنان سرپرست خانوار که بر اساس آمارهای منتشره از سوی نهادهای مسوول بسیاری از زنان سرپرست خانواده در استان دارای سواد پایین و عدم مهارت هستند و برای حل این مهم طرح های کارفرمایی کمیته امداد با ظرفیت های مختلف در سطح سیستان و بلوچستان در حال اجراست که برای نمونه می توان به راه اندازی نخستین طرح پوشاک کارفرمایی نهادهای حمایتی، راه اندازی کارگاه های راهبری نظیر تولیدی فرش، واحدهای تولیدی فرآوری میوه و اجرای طرح های توانمندسازی، گسترش مهارت آموزی مراکز شبه خانواده و مهارت آموزی ویژه زنان زندانی رای‌باز اشاره کرد.

وی ادامه داد: ارائه تسهیلات با شرایط ویژه به منظور توسعه کسب و کارهای خرد و رفع برخی مشکلات معیشتی این جامعه نیز از دیگر اقداماتی است که با امضای تفاهمنامه با سازمان های مختلف فراهم شده و در این راستا می توان به ارائه تسهیلات روستایی به بخشی از بانوان سرپرست خانوار که کسب و کار خانگی داشتند اشاره کرد.

ابراهیمی گفت: با توجه به اینکه بسیاری از زنان سرپرست خانوار توانایی کافی برای بهره مندی از خدمات حقوقی را نداشته و از طرفی از اشکال مختلف خشونت رنج می برند، دفتر امور بانوان و خانواده استانداری سیستان و بلوچستان اقدام به تشکیل کمیته های حقوقی و احیای دفاتر حمایت از حقوق زنان و دادگستری در سطح شهرستان ها کرده و در این نهادها خدمات حقوقی به صورت رایگان توسط وکلا و مشاورین حقوقی انجام می شود.

وی افزود: همچنین با افتتاح خانه های مهارت آموزی در مناطقی مانند حاشیه شهر علاوه بر اینکه برای کودکان و نوجوانان فرصتی جهت بهره مندی از خدمات مختلف آموزشی و فرهنگی فراهم شده ،برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار که مادران این جامعه هدف هستند کلاس های آموزشی و برنامه های مختلف فرهنگی و اجتماعی تدوین و برگزار می شود.

مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری سیستان و بلوچستان اظهار داشت: با توجه به اهمیت نقش آفرینی زنان در مدیریت و کاهش تبعات ناشی از بحران های مختلف، کارگروه ویژه مقابله با بحران با هدف تغییر نگرش به نقش زنان در مواجهه با بحران هایی نظیر کرونا از قربانی به عاملیتی اثرگذار برای کاهش آسیب و تبعات، با تعامل شورای عالی سمن های استان تشکیل شد که خوشبختانه علاوه بر تحول در نگرش به جامعه زنان منشا اثر نیک برای کاهش مشکلات آنان شد.

وی خاطرنشان کرد: همچنین با هدف تقویت کسب و کارهای خرد بیش از ۳۰۰ کسب و کار به بازارهای مهم ملی معرفی شد که در این راستا با انعقاد هشت تفاهمنامه با مراکز مختلف مرتبط مانند انجمن ایرانیان خارج از کشور، تعامل با مدیران پلتفرم های فروش آنلاین نظیر دی جی کالا و باسلام، محصولات مختلف به آنان جهت فروش و معرفی و اتصال بازار محلی به ملی و حتی بین المللی انجام شد.

ابراهیمی ادامه داد: با توجه به اینکه بخشی از این گروه توانایی کافی برای پرداخت هزینه های درمانی را ندارند، از طریق انعقاد تفاهمنامه همکاری با بیمارستان پیامبر اعظم (ص)، ارائه خدمات مختلف و تخصصی درمانی به آنان میسر شد.

وی گفت: همکاری با سازمان UNDP به منظور حمایت از طرح های کسب و کارهای خرد زنان سرپرست خانوار ساکن در شهرستان های شمال سیستان و بلوچستان نیز در حال انجام است.